Door het ouder worden vermindert de prestatie van ons geheugen. En sommige studies vinden dat mensen met een minder goed werkend brein later ook meer kans hebben op de ziekte van Alzheimer. Dit is een aandoening waarbij mensen moeite hebben met het herinneren van pas gebeurde zaken, zoals het bezoek van een familielid. Sommige onderzoekers dachten dat hormoontherapie bij vrouwen misschien bescherming kan bieden tegen een minder goed werkend geheugen. En dan zouden die dames later ook minder kans hebben op dementie of Alzheimer.
Hersenmist
Sommigen maken zich ook zorgen rond een andere klacht in de perimenopauze, dat is een periode voor het stoppen van de maandelijkse bloedingen. Voor vrouwen loopt de perimenopauze tussen de 45 en 50 jaar. Vrouwen van die leeftijd merken lichamelijke en emotionele veranderingen op. Eén daarvan omschrijven ze als een ‘hersenmist’, een gevoel van niet helder, vergeetachtig, of verstrooid te zijn. In media lees of hoor je vast heel wat positiefs over wat hormoonvervangtherapie kan betekenen. Vaak gaat het om onbetrouwbaar onderzoek, zoals recent met dit werk van Jin Kim en collega’s [Jin Kim 2021].
Maar welke degelijke feiten zijn er? Welk bewijs is er dat hormonale substitutietherapie -in het kort HST- de verstandelijke prestaties van het vrouwelijk brein in de menopauze verbetert? Laat ik het voor jou opzoeken.
Ik start de zoektocht bij de Cochrane collaboration, een wetenschappelijke non-profit organisatie. Wereldwijd bekend omdat ze het meest betrouwbaar gezondheidsonderzoek uitvoeren. En we hebben geluk, want in 2017 publiceerde ze Langdurige hormoontherapie voor perimenopauzale en postmenopauzale vrouwen. De onderzoekers vonden 4 studies met resultaten over de geheugenwerking*, en 1 over mogelijke dementie. Je kan denken “Zijn er dan niet meer studies over de werking van het brein te vinden?” Wellicht wel, maar de Cochrane-onderzoekers kiezen enkel de meest betrouwbare studies.
Neppil
Wat blijkt? Na 2 tot 5 jaar hormoontherapie, ervaren de vrouwen geen beter werkend geheugen. Het gaat over hormoonvervangtherapie met estradiol pleisters, of een oestrogeen pil (met of zonder progesterone) of een oestrogeen pil (met of zonder vaginale progesterone-gel)**. Interessant was dat één studie bekeek of het vroeger beginnen met hormoonvervangtherapie leidt tot betere geheugenprestaties. Dat bleek niet zo te zijn. Nog sterker is dat één studie na 5 jaar een betere werking van het geheugen vond bij vrouwen die …. een neppil kregen. Hun geloof in de werking van de behandeling hielp hen dus. Ook hadden vrouwen die een combinatie-hormoontherapie volgden tot 2 keer meer kans op geheugenproblemen.
Hoe zit het met dementie, een verder gevorderd stadium van de ziekte van Alzheimer? Hier vonden de Cochrane onderzoekers één studie die ook oudere vrouwen van 65-plus onderzocht. Wat bleek na 4 tot 6 jaar? Er was geen beschermend effect voor oudere dames die enkel oestrogeen namen. Voor vrouwen die de oestrogeen en progesterone kregen, was er zelf slecht nieuws. De medicatie beschadigde hun gezondheid. Hun risico op mogelijke dementie verdubbelde. Concreet betekent dit, dat op 1000 vrouwen die de gecombineerde hormoontherapie nemen, er 9 extra vrouwen dementie krijgen. Eén studie bij 120 vrouwen met alleen milde tot matige Alzheimer, vond dat hormoontherapie één jaar later geen verandering bracht in de ernst van hun Alzheimer.
Conclusies
Studies vinden geen effect van hormoontherapie op de geheugenprestaties. Nochtans vonden onderzoekers in het begin wél een effect, maar dat bleek een leereffect. Vrouwen kregen de geheugentest namelijk elke keer beter onder de knie.
De studies zien ook dat er een placebo-effect kan meespelen. Al bij al zijn deze ongunstige resultaten behoorlijk onverwacht. Want in het begin was er veel enthousiasme voor hormoontherapie. Een omvangrijke studie lichtte patiëntendossiers van artsen door. Het bleek dat vrouwen die hormoonvervangtherapie kregen langer leefden. De manier waarop de studie gebeurde gaf helaas weinig vertrouwen in het resultaat. Er was vertekening. Want de vouwen die hormoonvervangtherapie kregen, hadden betere levensvooruitzichten dan de vrouwen die dit niet kregen. Ze hadden een hogere opleiding, meer financiële middelen, etc… En dat verklaarde waarom ze langer leefden. Nadien voerden onderzoekers de hierboven besproken, betere studies uit. Hun resultaten waren ontnuchterend.
Er is dus geen bewijs dat hormoonvervangtherapie bij vrouwen in de menopauze leidt tot een beter geheugen of bescherming tegen dementie.
* Data and analyses, table 2, comparison 1, outcome 34, 3MSE (Modified Mini-Mental State)-scores
** Voor de nerds: er was soms een statistisch effect te vinden op de cognitieve functies. Maar dat was zo klein, dat het niet relevant is.
*** Women’s Health Initiative Study
